Opracował: Piotr Paweł CYPLA
Rozważanie genealogii określonego rodu nigdy nie było i nie będzie tematem prostym.Temat komplikuje się jeszcze bardziej w sytuacji, gdy nazwisko o identycznym brzmieniu nosi wiele, zupełnie niepowiązanych ze sobą rodów. Wyobraźmy sobie, że dodatkowo gniazdami tych rodów są okolice tak samo lub podobnie nazwane, aczkolwiek znajdujące się w różnych obszarach dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W takiej właśnie sytuacji odnajdujemy ród, który zostanie opisany w kolejnych rozdziałach tejże opowieści…
Rozpatrując jedynie trzy podstawowe herbarze z przełomu XIX/XX wieku (Niesieckiego, Uruskiego, Bonieckiego) zauważamy nie tylko mnogość herbów jakimi się legitymowali przedstawiciele poszczególnych rodów Lisowskich, ale także mnogość miejsc, z których się wywodzili. Niesiecki wywodzi ich z województw: krakowskiego, pomorskiego, sieradzkiego, mazowieckiego, płockiego i rawskiego dodając, że część w późniejszych czasach osiadła w ziemi przemyskiej i na Litwie: [1]
- Lisowski herbu Bończa z Krzelczyc, pod Krosnem i w krakowskim
- Lisowski herbu Jeż – w województwie pomorskim (przenieśli się do Litwy)
- Lisowski herbu Lis – w województwie sieradzkim
- Lisowski herbu Leliwa – w województwie mazowieckim
- Lissowski herbu Lubicz – w województwie płockim
- Lissowski herbu Mądrostki – w województwie mazowieckim
- Lissowski herbu Nowina – w województwie rawskim (przenieśli się do ziemi przemyskiej)
- Lissowski herbu Przegonia – w województwie chełmińskim
Według Seweryna Uruskiego Lisowscy od najwcześniejszych czasów występowali
w Małopolsce, województwach: pomorskim, sieradzkim, chełmińskim, ziemi: czerskiej, dobrzyńskiej i radomskiej. Wymienia także linie legitymowane ze szlachectwa
w guberniach: grodzieńskiej, wołyńskiej, wileńskiej i mińskiej : [2]
- Lisowski vel Lissowski herbu Lis – w województwie sieradzkim (przenieśli się w różne strony Korony – ci przybrali przydomek Mądrostki) oraz w guberni grodzieńskiej
i wołyńskiej (wylegitymowani w Cesarstwie w 1835 i 1846 roku) - Lisowski herbu Bończa – w Małopolsce (wzięli nazwisko od wsi Lisowa
w powiecie sandomierskim) - Lisowski herbu Jeż – w województwie pomorskim, za króla Zygmunta przenieśli się na Litwę (Krokoszyn, Wolki, Prokopówka, Dołosza i inne)
- Lisowski herbu Leliwa – z ziemi czerskiej
- Lisowski herbu Lubicz – z ziemi dobrzyńskiej w powiecie płockim (z Lissowa, dobra Chojno, dobra Pruskie Stany, Skrzypno)
- Lisowski herbu Nałęcz – w ziemi radomskiej (Parznice, Brzeszczany), z tej linii wylegitymowani w guberni grodzieńskiej 1836-1849 (Antoni syn Stanisława,
z synem Konstantym, Ignacy syn Stanisława z synami Antonim i Kazimierzem oraz Tomasz syn Stanisława) - Lisowski vel Lissowski z Lisowic herbu Nowina (vel Złotogoleńczyk) –
z Sudkowic i Chliplego (Wola Chlipkowska) - Lisowski vel Lissowski herbu Przegonia – w województwie chełmińskim i na Litwie (gubernia wileńska)
- Lisowski vel Lissowski herbu Ślepowron (odmiana) – w guberni wołyńskiej, guberni mińskiej i guberni grodzieńskiej.
Adam Boniecki podaje najszerszy opis licznych gniazd rodowych Lisowskich: [3]
- Lisowski herbu Lis – z sieradzkiego (prawdopodobnie z Lisowic w powiecie wieluńskim)
- Lisowscy herbu Bończa – z Lisowa w powiecie bieckim (to także ród tatarski osiadły
w Studziankach, powiat bielski) - Lisowski herbu Doliwa – z Lisowa w radomskim
- Lisowski herbu Jastrzębiec-Nagórę – z Lisowa w powiecie bieckim
- Lisowscy herbu Jeż – z Lisowa na Pomorzu (wyszli na Litwę)
- Lisowscy herbu Bieleje – z Lisowa pod Grójcem (później przyjęli herb Leliwa)
- Lisowscy herbu Leliwa – z Lisowa pod Grójcem
- Lisowscy z Lisowa (herbu Ślepowron?) – z Lisowa pod Przybyszewem
w powiecie grójeckim ziemi czerskiej - Lisowski herbu Mądrostki – z Mazowsza (prawdopodobnie z Lisowa pod Przybyszewem w powiecie grójeckim, ziemi czerskiej)
- Lisowski herbu Lubicz – z Lisowa (Lisewo) w powiecie bielskim ziemi płockiej
- Lisowski herbu Nałęcz – z Lisowa-Komorników w powiecie radomskim
- Lisowski herbu Odrowąż – z Lisowa-Komorników w powiecie radomskim
- Lisowski herbu Nowina – z Lisowic w powiecie rawskim (w XVII wieku osiedlili się na Rusi Czerwonej), Sudkowice, Wola Chlipelska (wywiedli szlachectwo w 1782 roku ziemi przemyskiej)
- Lisowski herbu Pomian – z Lisowa w powiecie gnieźnieńskim
- Lisowski herbu Poraj – z Lisowa w powiecie chęcińskim
- Lisowski herbu Przeginia (odmiana z Lisowa) – z Lisowa w ziemi chełmińskiej
- Lisowski herbu Ślepowron (odmiana) – na Litwie
- Lisiccy herbu Jastrzębiec (zwani z czasem Lisieckimi) – z Lisic pod Kurowem w powiecie sierpskim.
Z powyższego opisu niezbicie wynika, że bez względu na wymieniany herb Lisowscy wywodzili się w większości z okolic i wsi o nazwach Lisowo lub Lisowice – wymienia:
- Lisowice w powiecie wieluńskim, województwo sieradzkie (h. Lis)
- Lisowo koło Przybyszewa pod Grójcem, ziemia czerska (h. Bieleje,
Mądrostki, h. Leliwa, h. Ślepowron) - Lisowo w powiecie bieckim (h. Bończa, h. Jastrzębiec-Nagórę)
- Lisowo w radomskim (h. Doliwa)
- Lisowo na Pomorzu (h. Jeż)
- Lisowo (Lisewo) w powiecie bielskim ziemi płockiej (h. Lubicz)
- Lisowo-Komorniki w powiecie radomskim (h. Nałęcz, h. Odrowąż)
- Lisowice w powiecie rawskim (h.Nowina)
- Lisowo w powiecie gnieźnieńskim (h. Pomian)
- Lisowo w powiecie chęcińskim (h. Poraj)
- Lisowo w ziemi chełmińskiej (h. Przeginia odm.)
Obecnie w Polsce istnieje pięć miejscowości o nazwie Lisowice – dwie
w województwie dolnośląskim (powiat legnicki i średzki), dwie w województwie łódzkim (powiat łódzki-wschodni, powiat pajęczański) oraz jedna w województwie śląskim (powiat lubliniecki). Istnieją również Lisowice na Ukrainie w obwodzie iwowskim. [4]
Lisowo występuje czterokrotnie – w województwie zachodniopomorskim (w powiatach: gryfickim, koszalińskim, stargardzkim) oraz województwie podlaskim (powiat siemiatycki). Należy dodać, że istnieje również dziesięć miejscowości (9 wsi i 1 osada)
o nazwie Lisów – w województwach: dolnośląskim (powiat milicki), lubelskim (powiat lubartowski), lubuskim (powiat słubicki), mazowieckim (powiaty białobrzeski i radomski), podkarpackim (powiat jasielski), śląskim (powiat lubliniecki), świętokrzyskim (powiaty: kielecki i opatowski), warmińsko-mazurskim (powiat elbląski). Miejscowość Lisów istnieje również na Ukrainie (obwód wołyński). [5] Współcześnie istnieje także sześć wsi o nazwie Lisy – w województwach: lubelskim (powiat bialski), łódzkim (powiat sieradzki), podlaskim (powiat kolneński), warmińsko-mazurskim (w powiatach piskim i gołdapskim). Wymienia się także dawną gromadę Lisy lezącą w olsztyńskim (powiat węgorzewski) oraz nieistniejąca już wieś Lisy, która obecnie jest częścią warszawskiej dzielnicy Wilanów. [6]
Gniazdo rodowe Lisowskich herbu Lis opisane przez Bonieckiego, jako Lisowice
(leżące w powiecie wieluńskim, województwie sieradzkim), współcześnie przynależą
do województwa łódzkiego, powiatu pajęczańskiego w gminie Działoszyn.
Przed reformą administracyjną przynależały do województwa sieradzkiego.
Rozpatrując etymologię nazwiska Lisowski oraz biorąc pod uwagę opisaną wielorakość herbów oraz gniazd rodowych, z których się wywodzili, można przyjąć hipotezę,
że nazwisko tych rodów miało charakter odmiejscowy, a więc pochodzący od nazw okolic
i wsi, w których zamieszkiwali tj. Lisów, Lisowo, Lisowice.
Podobną opinię wyraża prof. Kazimierz Rymunt. [7]
[1] K. Niesiecki, Herbarz Polski, Lipsk 1841, Tom VI, s. 133-136
[2] S. Uruski, Rodzina. Herbarz Szlachty polskiej, Warszawa, 1912, Tom IX, s. 120-124
[3] A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1911, Tom XIV, s. 365-362
[4] https://pl.wikipedia.org/wiki/Lisowice
[5] https://pl.wikipedia.org/wiki/Lis%C3%B3w
[6] https://pl.wikipedia.org/wiki/Lisy
[7] K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno – etymologiczny, Kraków 2001
O herbie Lis
O Lisowskich z Grodzieńszczyzny
O Sipowiczach z Grodzieńszczyzny
Powrót do indeksu rodów
