Opracował: Piotr Paweł CYPLA
W latach 1835-1840 w księgach metrycznych parafii Matki Boskiej Różańcowej
w Jeziorach zapisano łącznie 500 aktów zgonu (na 502 zmarłych), w tym:
- 1835 – 57 aktów
- 1836 – 88 aktów
- 1837 – 104 akty
- 1838 – 93 akty
- 1839 – 88 aktów
- 1840 – 70 aktów
Na 502 zgony 271 dotyczą zmarłych płci męskiej, a 231 płci żeńskiej. Zauważalna jest znaczącą śmiertelność wśród dzieci – 215 zgonów (42,8%%), w tym:
- w wieku 0-12 miesięcy – 54
- w wieku 1-5 lat – 117
- w wieku 6-10 lat – 26
- w wieku 11-17 lat – 18
Wśród pozostałych grup wiekowych:
- w przedziale wiekowym 18-30 lat – 34 zmarłych
- w przedziale wiekowym 31-45 lat – 80 zmarłych
- w przedziale wiekowym 46-60 lat – 97 zmarłych
- w przedziale wiekowym powyżej 60 lat – 76 zmarłych
Dosyć duży udział przedziału wiekowego powyżej 60 lat, świadczy pozytywnie
o długowieczności mieszkańców badanego obszaru. W księgach odnotowano zmarłych:
- w wieku 61-70 lat – 39 osób
- w wieku 71-80 lat – 25 osób
- w wieku 81-90 lat – 11 osób
- w wieku powyżej 90 lat – 1 osoba
Najstarszy mieszkaniec parafii jezierskiej w chwili śmierci miał 95 lat – Mikołaj SZYMSZUK z Kaszubienic zmarły 28 VIII 1838 roku (wdowiec po Mariannie z Huberowiczów, pozostawił syna Mikołaja).
Największą śmiertelność odnotowano w latach 1837-1838 (197 osób), w tym 95 dzieci (0-17 lat). W 15 przypadkach, jako przyczynę śmierci dziecka zapisano odrę. Początek epidemii tej groźnej choroby zakaźnej miał miejsce już w 1836 roku. Jako pozostałe przyczyny śmierci w tych latach podawano: suchoty, gorączkę, wrzody, kaszel, szkarlatynę.
Ogólnie na 502 zarejestrowane akty, tylko w 9 przypadkach nie określono przyczyny zgonu. Do najczęściej wymienianych można zaliczyć:
- „ze starości” – 117 przypadków
- „z gorączki”, „z nerwowej gorączki”, „z gnitej gorączki” – 102 przypadków
- „na suchoty” – 88 przypadków
- „z wrzodów” – 60 przypadków (w gardle, głowie, czyraki, bez określenia)
- „z puchliny wodnej” i innych puchlin – 28 przypadków
- „z kolki” i „z kłucia” – 28 przypadków
- „z odry” – 25 przypadków
- „z kaszlu” – 14 przypadków
- „z dyaryi” – 12 przypadków
- „z kokluszu” – 12 przypadków
- „z kołtuna” – 10 przypadków
- „w połogu” – 9 przypadków
- „z bólu żołądka” – 7 przypadków
- „nagła śmierć” – 6 przypadków
- „z apopleksji” – 4 przypadki
- „z zapalenia płuc” – 2 przypadki
Oprócz odry wymieniono również inne choroby zakaźne: ospa (2 przypadki), szkarlatyna (3 przypadki). Oprócz 6 przypadków określonych jako „nagła śmierć” wymienia się także inne zgony występujące w sposób nagły, spowodowane: poparzeniem ogniem/pożarem (4), utonięciem (2), upadkiem z drzewa lub przywaleniem drzewem (2). Najciekawszy przypadek dotyczył „śmierci z nałogu pijaństwa” (sławetny Szymon Zukowski z Jezior zmarły w 1839 roku). Z jednostkowych przyczyn śmierci można wymienić: uduchę, dychawicę, konwulsje, chorobę św. Walentego, zapalenie kiszek.
W 272 przypadkach udzielono sakramentu namaszczenia chorych „Extrema unctio”, natomiast w 230 przypadkach sakrament ten nie został udzielony. W 74 przypadkach odnotowano pogrzeb bez księdza. Jako miejsca pochówku zmarłych wymieniano:
- Cmentarz w Jeziorach – 201 pogrzebów
- Parafialne mogiłki za miasteczkiem/mogiły za miasteczkiem – 160 przypadków
- Cmentarz w Starej Rudzie – 34 pogrzeby
- Cmentarz w Kaszubińcach – 25 pogrzebów
- Cmentarz w Hłuszniewie – 25 pogrzebów
- Cmentarz w Nowej Rudzie – 24 pogrzeby
- Cmentarz w Kotrze – 10 pogrzebów
- Cmentarz w Zakrzewszczyźnie – 5 pogrzebów
- Mogiłki wiejskie – 5 pogrzebów
Pojedyncze przypadki pogrzebów odnotowano na cmentarzach w : Jurewiczach, Kozłowiczach, Orechwiczach, Wiercieliszkach, Żydomli i Hoży. Jeden z pogrzebów
w 1839 roku odbył się w kaplicy prywatnej Rawenicy (?) i dotyczył Heleny Dobrzylewskiej zd. Wołkowycka – wdowy po rotmistrzu grodzieńskim Zachariaszu Dobrzylewskim.
Wśród zmarłych wymienia się mieszkańców takich wsi i okolic jak: Bednarze, Birubicze, Bylczyce, Cydziki, Dwór Korczyki, Dwór Koroszów, Dwór Kowszowie, Dwór Zadubie, Dwór Zakrzewszczyzna, Eysymonty, Folwark Kozieiczki, Folwark Kozłowicze, Folwark Katubyszki, Halubince, Hliniany, Hłuszniewo, Hołowacze, Hubinka, Huszczyce, Jeziory, Jurewicze, Kałubyszki, Kamczatka, Kanienicze, Karczma, Karczma Kiżniany, Karczma Puzewicze, Karniewicze, Karole/Korole, Kaszubince, Kołubyszki, Korczyki, Kotra, Kozłowicze, Kruszów, Łaknie, Łazy, Masztalery, Mazanów, Nowa Ruda, Nowosiółki, Oberża Kaszubińce, Oberża Podkałynia, Obuchowicze, Olenicze, Orechwicze, Pruda, Pyrzele, Rydziele, Skidel, Stara Ruda, Starzyna, Straż Bielańska, Straż Kamienista, Straż Kotrzańska, Straż Łokniańska, Straż Pandziszki, Strupin, Stryjówka, Stupinie, Tobolska Buda, Tołoczki, Topolowo, Ułady, Uroczysko Tobolskie, Uroczysko Białe, Uroczysko Bielańskie, Uroczysko Buszniewo, Uroczysko Kamczatka, Uroczysko Kamieniste, Uroczysko Kołobyszki, Uroczysko Leśnice, Wilanowska Gorzelnia, Zakrzewszczyzna, Zalesiany, Zapole, Zawadzicze, Zbruszowszczyzna, Żuki, Żydomla.
W aktach określono status społeczny 482 z 502 zmarłych (20 status nieokreślony):
- pracowici – 222 zmarłych
- stanu wolnego – 3 zmarły
- sławetni – 35 zmarłych
- „odnodworcy” – 7 zmarłych
- szlachta – 213 zmarłych
Nazwiska zmarłych stanu wyższego (szlachta, odnodworcy) oraz tanu niższego (pracowici, stanu wolnego, sławetni)
